Hier leek me deze vraag beter op z’n plaats dan in een draadje over Beijing:
Mijn fascinatie voor Noord-Korea zal grotendeels veroorzaakt zijn door mijn eerdere bezoek aan Zuid-Korea in 2007. Een geweldig land, waar je van de hele tweedeling nauwelijks iets merkt. Ja, toen ik er was ging er voor het eerst in tijden weer eens een trein de grens over wat uiteraard groot nieuws was. En ik ben toen ook naar Panmunjom geweest, waar de Amerikaanse en Zuid-Koreaanse soldaten lijnrecht tegenover de Noord-Koreanen staan, die spanning voel je aan alles. Ik kon me echter niet aan de indruk onttrekken dat veel van de “informatie” die tijdens die trip werd gegeven ook erg eenzijdig was, pure propaganda. Sindsdien wild ik ook de andere kant van het verhaal ervaren.
Nu zijn ze in Noord-Korea uiteraard ook niet vies van een beetje propaganda. Integendeel zelfs, het neemt soms zelfs ronduit absurde vormen aan. Het moeilijke maar tegelijk ook fascinerende aan zo’n reis is dan ook dat je elk woord wat je verteld wordt met een flinke dosis zout moet nemen, je moet bij alles afwegen hoe hoog het waarheidsgehalte zou kunnen zijn. De kracht van de propaganda-machine van Noord-Korea is dat ze zelden aantoonbare leugens gebruiken, maar voornamelijk de waarheid een beetje naar hun hand zetten, en essentiële informatie achterwege laten.
Een mooi voorbeeld is de Concrete Wall. Volgens Noord-Korea staat er aan de zuidkant van de grens een hoge betonnen muur. Volgens de VS en Zuid-Korea bestaat die muur helemaal niet. Maar wij zijn vorig jaar in de buurt van Panmunjom op een uitzichtpunt geweest waar vandaan toch iets te zien was wat sterk op een muur leek. Zou Noord-Korea dan toch gelijk hebben? Of hebben ze ons voor de gek gehouden, misschien staan we zelfs überhaupt niet naar de grens te kijken. Of misschien is die muur maar een paar kilometer lang in plaats van over de gehele lengte van de grens. Maar waarom zouden de VS en Zuid-Korea het dan zo stellig ontkennen?
Dat er enorme armoede is zullen de Noord-Koreanen nooit ontkennen, dat is nu eenmaal ook niet te verbergen. Maar is die armoede een gevolg van het bewind of is het, zoals ze zelf zeggen, een direct gevolg van al door de boze buitenwereld (op aandrang van de VS) opgelegde sancties?
Dat er heel veel mis is in het land is overduidelijk. Dat het regime meer kwaad dan goed doet is overduidelijk. De waarheid over diverse zaken daarentegen zal altijd een raadsel blijven. Na een bezoek aan het land zal je de situatie daar heel anders bekijken. Is onze kijk op de situatie, en de informatie die wij voor waarheid aannemen, wellicht toch ook niet sterk gekleurd? De meeste journalisten hebben geen flauw benul waar ze het over hebben (elke journalist die schrijft dat Noord-Korea in oorlog is met Zuid-Korea zou een algeheel schrijfverbod moeten krijgen), die praten alleen sensationele berichten na die niemand heeft kunnen verifiëren. En Noord-Korea is per definitie fout, daar zal in de media nooit aan getwijfeld worden. Laat één ding heel duidelijk ik zijn: ik sta absoluut niet achter het huidige regime in Noord-Korea. Hoe eerder daar een revolutie plaatsvindt, hoe beter. Maar daarom hoef je de situatie nog niet zuiver zwart/wit te beschouwen, zo simpel is het nu eenmaal niet.
Of je het land moet bezoeken? Uiteraard verleen je uiteraard directe financiële steun aan het regime, elke euro die je uitgeeft gaat de staatskas in, en grotendeels weer door naar het leger. Maar de andere kant van het verhaal is dat je met een bezoek wel het isolement doorbreekt. Weliswaar is contact met de bevolking slechts beperkt mogelijk en mogelijk nog deels geregisseerd ook, maar het is beter dan helemaal niks. En dan blijken die buitenlanders in plaats van de monsters zoals ze blijkbaar altijd omschreven worden ineens gewoon vriendelijke mensen te zijn, waarmee je in een park gewoon liedjes kan zingen, kan dansen, gewoon lol kan maken. Zelfs die “American imperalist agressors” blijken dan hele gewone, vriendelijke mensen te zijn.
Onze gids vertelde ook een mooi verhaal hoe hij in de loop der jaren het land had zien veranderen. Sinds de intrede van digitale fotografie fotografeert de gemiddelde toerist echt helemaal alles wat maar los of vast zit, ook de meest onnozele dingen. De Koreanen daarentegen hadden toen nog alleen fotorolletjes, en als elke foto je een euro kost zal je dus ook veel kritischer fotograferen. Iemand die er maar op los klikt moet dus wel een spion zijn. En dus bleef men wantrouwig op afstand. Inmiddels heeft de digitale camera in Noord-Korea ook zijn intrede gedaan, nu begrijpen ze die rare toeristen ineens wel, en grijpen ze juist elke kans aan om contact te zoeken.
Of jij als 20-jarige erheen zou moeten gaan? Als je interesse hebt in de situatie daar, of in de politieke in het algemeen, ja, dan is het een fascinerende bestemming. Ga er echter niet zonder enige voorkennis heen, anders zal je alles wat je verteld wordt niet op waarde kunnen schatten. En persoonlijk denk ik dat een voorafgaand bezoek aan Zuid-Korea een must is, om zo die kant van het verhaal alvast te leren kennen.
Je vrijheid is inderdaad wel redelijk ingeperkt, je mag nergens zelfstandig heen, er zijn altijd twee gidsen en eventueel een chauffeur bij je. Hun woord is wet, vooraf is er weliswaar een programma opgesteld maar als zij daar om wat voor reden dan ook vanaf wijken dan heb je dat te accepteren. En ze zullen zeker luisteren naar wensen of specifieke voorkeuren, maar als het niet kan dan kan het gewoon niet, punt, geen discussie. Nu is het programma echter zo bomvol gepropt dat je zelden een gebrek aan vrijheid zal ervaren, ze houden je gewoon de hele dag goed bezig. Fotograferen is uiteraard ook met beperkingen, maar als je je vanaf het begin aan de regels houdt en respect toont merk je al snel dat de gidsen daarin ook soepeler worden, ik heb nog nooit ergens zoveel foto’s gemaakt als in die week Noord-Korea. En Panmunjom is een verhaal apart, daar mag je fotograferen wat je maar wilt, terwijl juist bij een bezoek vanuit Zuid-Korea zeer strenge regels gelden.
Het belangrijkste bij een bezoek aan het land: hou je kritiek voor je. Bijna alles is (zeker als er na een paar dagen vertrouwen is tussen de gidsen en de groep) wel enigszins bespreekbaar, maar van de leiders en de ideologie blijf je af. Daar openlijk kritiek op leveren is niet alleen zinloos, maar zeker ook gevaarlijk. Zelf zal je in het ongunstigste geval het land uit worden gezet, maar voor je gids zullen de gevolgen vele malen ernstiger kunnen zijn. Niemand verwacht van je dat je hun standpunten deelt, maar wel dat je hun visie respecteert. En op een paar momenten moet je het spelletje even meespelen, een buiging maken of een bloemetje leggen bij een standbeeld van Kim Il-Sung, meer niet. Maar heb je daar een probleem mee, ga dan absoluut niet.
Overigens is het voor toeristen misschien wel het meest veilige land ter wereld. Kleine criminaliteit naar toeristen bestaat simpelweg niet, dat zou voor de dader pure zelfmoord zijn. De hele tijd ben je met twee gidsen, die er alles aan doen om het land op z’n gunstigst te laten zien, en je zover mogelijk van probleemgebieden vandaan zullen houden. En is er onverhoopt iets ernstigs aan de hand, dan zetten ze je zo snel mogelijk de Chinese grens weer over. Ook wat betreft Air Koryo is er weinig reden voor zorgen, de toestellen mogen dan oud zijn, ze zijn wel goed onderhouden. Statistisch gezien is Air Koryo zelfs een van de veiligste airlines ter wereld, met (voor zover bekend uiteraard) slecht 1 ernstig ongeval (23 doden) bijna 30 jaar geleden, en meer recent twee tamelijk onschuldige incidentjes in slecht weer. Je kan overigens ook met Air China vliegen, maar dat is duurder en gewoon net als elke andere vlucht…