(origineel bericht op be-more.nl)
Sunshine (2011-09-09)
Awasa is een heerlijke plek om te verblijven. Al vanaf anderhalve euro huur je hier een kamer met (meestal) elektriciteit en (meestal) stromend, zij het koud, water.
Als toerist dan. Voor Ethiopiër lijkt het leven hier een stuk harder en fysiek zwaarder. Ik heb niet de indruk dat men hier honger lijdt, maar er wordt heel wat bijverdiend in de prostitutie en als iedereen onder de zestien toegang had tot onderwijs, zat de halve bevolking in de schoolbanken. Wie niet kán werken, eindigt op straat. Of om precies te zijn: op de stoep.
Vanaf het moment dat ik voor het eerst een <em>bajaj</em> uitstap, word ik benaderd door bedelaars. Vooral ’s avonds voelt het alsof ze me belagen. Hoe erg ik het ook vind om het zo te noemen, dat is wel hoe het soms voelt. Ze zijn overal. Volwassen mannen met ontbrekende of vergroeide ledematen, moeders met kleine baby’s, kinderen in vodden, soms bijna naakt. Ze kijken me aan en ze spreken me aan. Ze houden hun hand op en ze pakken mijn hand vast. Ze vragen om geld, ze smeken om geld en ze eisen soms geld.
In Nederland koop ik regelmatig een straatkrant. In Malawi nam ik altijd wat te eten mee voor de misvormde mannen die steevast bij Zomba’s supermarkt zaten. Maar hier merk ik na een paar dagen dat ik ze niet meer aankijk en het liefst systematisch negeer. Ze zijn met zoveel dat ik niet weet wat ik moet doen en nog minder waar ik moet beginnen.
Want tijdens vrijwilligerswerk met straatkinderen in Zuid-Afrika werd me afgeleerd om geld of eten te geven, het was beter om ze op andere manieren te helpen. Maar hoe dan? Als ik iets van ze koop, stimuleer ik welbeschouwd kinderarbeid. Bovendien ben ik eerlijk gezegd bang dat wanneer ik voor eentje mijn portemonnee trek, weldra een horde anderen op me af zal stormen.
Dat ik hier ben om regiocoördinator Marije te helpen hier een vrijwilligersprogramma op te zetten, neemt mijn schuldgevoel niet weg. Want hoe goed ik ook weet hoeveel dat uiteindelijk op kan leveren voor de mensen hier, het begint met zoeken, praten, praten, praten en uitproberen. Er zijn genoeg Nederlandse vrijwilligers die heel graag willen en kunnen helpen en er zijn genoeg Ethiopische projecten die graag hulp willen en kunnen gebruiken. Maar dat is ook ongeveer het enige dat simpel is aan dit werk. Want hoe leg je in een half uurtje uit wat Be More inhoudt, hoe vind je in een half uurtje uit wat een project doet en hoe stel je vast of een samenwerking in wederzijds belang is?
We bezoeken projecten die te klein zijn om met vrijwilligers om te kunnen gaan, projecten die geen activiteiten hebben waar vrijwilligers aan bij kunnen dragen, projecten die te groot zijn om nog echt van Be More te kunnen profiteren. We ontmoeten mensen die geen Engels spreken, mensen waar geen afspraken mee te maken zijn, mensen waarvan we de motieven in twijfel trekken.
Het valt niet altijd mee om duidelijk te maken dat de meerwaarde van <em>voluntourism</em> primair draait om een uitwisseling van kennis en ervaring. Financiële hulp is immers secundair, eerder een middel dan een doel. Want terwijl ik met mijn rijke, blanke kont op een krakkemikkige stoel in een krakkemikkige kamer van het zoveelste potentiële project zit, begrijp ik maar al te goed dat geld de maag sneller vult dan kennis en ervaring.
En dan opeens beland ik in het piepkleine en propvolle kantoortje van AETSD en luister naar Sunshine. Een ironische naam, gezien het feit dat hij permanent een donkere bril draagt en de zonneschijn waar hij naar vernoemd is nooit meer zal aanschouwen. 10% van de bevolking is gehandicapt vertelt hij, een groot deel doof of blind. Ik schrik van dat cijfer, ook al ligt deze informatie hier letterlijk op straat. Ik schrik nog meer als Sunshine uitlegt dat blind- en doofheid hier in veel gevallen te wijten is aan slechte hygiëne en achteraf gezien voorkomen had kunnen worden. Maar ik schrik het meest als Sunshine uitlegt hoe in andere gevallen de handicap ontstaat door toedoen van lokale medicijnmannen. Hij wijst naar zijn ogen, verscholen achter de spiegelende glazen. ‘<em>A traditional healer did this.</em>’ Met iets scherps. Ik durf niet verder te vragen maar mijn ontsteltenis is duidelijk.
En dan heeft hij nog ‘geluk’ met z’n geslacht, want een blinde jonge vrouw werd verkracht en is nu besmet met hiv.
Sunshine ging naar de enige school voor doven en blinden in de regio en leerde omgaan met zijn handicap. Hij laat me zien hoe speciale software op zijn gsm en computer alle visuele informatie naar auditieve omzet, hij legt me uit hoe hij Braille kan schrijven en ik luister met open mond hoe snel hij met zijn vingers leest. Zijn goede vriend Estifanos hielp hem om hulpmiddelen (uit het buitenland) te vinden en samen met anderen richtten ze dit project op, met als doel blinde, dove en geestelijk gehandicapte kinderen een kans te geven onderwijs te volgen.
Hoewel de organisatie draait op vrijwilligerswerk en materiële steun van de overheid, zorgen Sunshine en Estifanos dat in minder dan een jaar tijd 70 basisschoolleraren deelnemen aan een cursus Braille en gebarentaal van vijf maanden, gevolgd door een training Communicty Conversation, om blind- en doofheid in de gemeenschap te voorkomen, het stigma weg te nemen en gehandicapte kinderen naar school te laten gaan. Zodra deze leerlingen gebarentaal of Braille machtig zijn, kunnen ze namelijk gewoon deelnemen aan het reguliere onderwijsprogramma. De organisatie helpt zelfs met een beroepsopleiding.
Hoewel Estifanos hem steeds toegewijd steunt, is Sunshine de basis van het Engels machtig en lijkt hij zich redelijk zelfstandig te kunnen redden. Goed genoeg om het helpen van anderen te verheffen tot zijn persoonlijke missie. Hij hoopt een blijvende indruk achter te kunnen laten bij mij en toekomstige vrijwilligers, zo laat hij me weten. Daar is het weer, die Ethiopische strijdlust en trots.
En ik ontwaar iets anders. Heel voorzichtig maar onmiskenbaar. Nu zie ik het ook. Achter de nevel van ellende en uitzichtloosheid, gloort een voorzichtig straaltje <em>sunshine</em>.