Hallo!
Ik hoop dat er iemand is die mij kan helpen. Ik ben namelijk van plan om na de zomer 2005 een jaar te wonen en te werken in Indonesie samen met mijn vriend. We zijn dit jaar klaar met onze HBO studie en willen nog niet beginnen aan het standaard leven in nederland 
Ik wou dus vragen of mensen zijn die ook zo´n ervaring hebben of mensen die me kunnen helpen met informatie. Er moet namelijk zo veel geregeled worden: verblijfsvergunning, woonruimte, werk etc… Dus mail me als je blieft als je me kan helpen met de voorbereidingen! Alvast heeeeel erg bedankt!
Groetjes
Hi,
Kort even wat info…
processes of obtaining proper documentation to live and work in Indonesia can seem like an endless maze of bureaucracy. Lack of posted regulations, irregular application of existing regulations, vested interests and other matters complicate what one would think would be a relatively smooth processing of paperwork for foreigners to live and work in Indonesia.
This review of the necessary documents should help to clarify some of the questions newcomers may have about the various documents required.
Passports
Passports for your family members are issued by a passport office from your own country. While your government may allow children to follow on their mother’s passports, it is better to have separate passports for every family member, just in case separate travel is required.
In order to apply for a visa to Indonesia, your passport must be valid for at least six months. If your passport is nearing expiration, we recommend you renew it to the maximum time allowable before you begin procedures to apply for an Indonesian work permit and visa. You do not want to have your sponsoring office go through all the paperwork of getting your visa and work permit, only to have to repeat the procedure after six months because your passport has expired.
Company Sponsorship
Company sponsorship is required as a FIRST STEP in order for a foreigner who wants to work in Indonesia to be issued a work permit/visa. This sponsorship is required BEFORE a semi-permanent visa and work permit can be processed.
RPTKA (Expatriate Placement Plan)
The Indonesian government has strict guidelines on what foreign expertise is required for the development of the country. These guidelines determine who can be issued work permits. See Looking for a job in Indonesia for other info.
National, multinational or joint venture firms must submit a manpower plan to Depnaker detailing their annual foreign labor requirements. Foreigners can only get a limited stay visa/permit and a KITAS card if they already have been issued a TA01 recommendation (from the Manpower Department if the company is a domestic company; or from BKPM/Investment Board Department if the employing company is a foreign investment company, a so-called PMA company). A TA-01 is based on an approved Expatriate Placement Plan (RPTKA).
If a company wants to employ foreigners, the company must submit an Expatriate Placement Plan, RPTKA - Rencana Penempatan Tenaga Kerja Asing- to the Manpower Department if the employing company is a domestic company; or to the BKPM (Investment Coordinating Board) if the company is a foreign investment company. In foreign investment/PMA companies, work permits for senior positions (such as Director) held by foreigners are for three years and can be renewed just before expiration. (Note: Director’s positions held by foreigners is only applicable for foreign investment/PMA companies). Other position slots in the RPTKA are only for one year and can be renewed annually, usually up to a fixed number of years.
Based on the approval of the RPTKA (Expatriate Placement Plan) ATA-01 is issued, and then a work permit, Izin Kerja Tenaga Asing (IKTA) is issued by the Manpower Ministry (Departemen Tenaga Kerja or Depnaker) after your arrival and the issuance of the KITAS card and have paid your annual DPKK.
DPKK Tax/Fee
Companies employing foreigners are charged $100/month per expatriate employee to offset the costs of training Indonesian nationals. This tax is administered through the Department of Manpower. Proof of payment of the Skill & Development Fund (DPKK) fee to the BNI '46 bank for one year in advance, amounting to US $1,200, is needed before a Work Permit is approved.
For positions other than Directors, a foreigner’s expertise must be proven, as government regulations limit the employment of foreigners in Indonesia to ‘experts’; which can contribute to the national development. Due to the high unemployment rate of nationals, it must be proven that the expertise of a foreigner can not actually be supplied by a national instead.
A few years ago the manpower plans were issued for three years, so annual renewals could be completed relatively quickly. More recently, manpower plans are only approved for one year. When a company’s manpower plan is approved, a certain number of slots for positions held by foreigners are approved by Depnaker. If a firm wants to add another foreigner to its staff, they must go back to Depnaker and revise their manpower plan and wait several months for approval. It is not always easy for a firm in Indonesia to hire a foreigner and involves considerable expense and dealing with bureaucracy.
A foreigner’s expertise must be proven, as government regulations limit the employment of foreigners in Indonesia to ‘experts’ which can contribute to the national development. Due to the high unemployment rate of nationals, it must be proven that the expertise of a foreigner cannot actually be supplied by a national instead.
Deportations of foreigners for ‘abusing’ their work permits is not uncommon. The usual offense is that the person is working in a position other than what is allowed by the work permit. If your work permit says you are the Production Director … and your business card says you are the Managing Director - those are grounds for deportation due to abuse of work permit. BEWARE and be cautious about what you put on your business card - make sure it agrees with your work permit!
One common misconception is that the IKTA belongs to the expatriate employee, actually they are issued to the company.
A work permit issued for a foreigner does NOT entitle their spouse to work as well. A “dependent spouse”; must obtain their own sponsor and work permit in order to work in Indonesia. This can be done, but depends on the demand for their expertise. Many working spouses find the transition difficult as they are used to working. There are, however, many opportunities for worthwhile and meaningful involvements in community and educational organizations and opportunities for everyone to hone new skills during their time in Indonesia.
TA01 Recommendation
After the RPTKA has been approved, the TA01 recommendation has to be applied for at the Department of Manpower in order to get a temporary residence visa. The original approval letter on the TA01 recommendation will be needed to apply for the VITAS or VBS (Visa Tinggal Terbatas).
The RPTKA & TA01 recommendation are only necessary for foreigners working in Indonesia. Dependent family members; accompany spouse and children up to 17 years old will be under the sponsorship of the working spouse. Dependent family members are only entitled to stay with the working spouse/parent - this visa does NOT entitle them to work. If a spouse is also working in Indonesia he/she will have to apply for a separate Work Permit and independent Stay Permit from their sponsoring company.
VISAS
To read the Indonesian government’s description of the various visas, see Consular and Visa Services on the Foreign Ministry web site.
Vitas or VBS - Limited Stay Visa or Semi-permanent Residence Visa
Once the TA01 recommendation has been approved, the VITAS must be applied for, for the working spouse and his dependent family, at the Indonesian Immigration office in the intended city of residence. Upon approval, the Indonesian Immigration office will send a telex approval to the Indonesian Embassy where the foreigner and his dependent family want to pick up the approval and to get the VITAS/VBS stamped into their passports.
This VBS visa stamp permits your entry into Indonesia. Within 3 days of your arrival in Indonesia, you and your dependent family members must go to the Immigration office to report your arrival “lapor diri” and complete the necessary paperwork. Failure to do this within 3 days will constitute a violation of your status, a legal hassle that can only be overcome through a visit to the courts and will incur large fines. So don’t delay your initial trip to the Immigration office to report your arrival. At the immigration office, you will be called to take a full set of fingerprints and to sign various documents and provide at least four
2 x 3 cm color photographs.
See the sample letter - Request for a Vitas - Visa Tinggal Terbatas
KITAS Card or Limited Stay Permit Card and Blue book/POA or Foreigner Registration
When all the paperwork on your Vitas visa is done, you will be issued a Limited Stay Permit - Kartu Izin Tinggal Terbatas, better known as a KITAS card for the working expatriate and each dependent for a one year period. The predecessor to the KITAS was the KIM/S. People still erroneously refer to the limited stay permit as a KIM/S.
In order to avoid the risk of losing the original KITAS card and the resulting hassle,
many expatriates keep the original at home in a safe place and carry only a photocopy.
With your KITAS you will also receive a blue Foreigner’s Registration & Change book, commonly referred to as the Buku Mutasi. It’s a similar size as a passport. The blue book tracks changes in your immigration status. All changes of address, marital status, new children, etc. need to be notified to the Immigration Office and recorded in this book within a timely period.
This is a valuable document and should be kept safely. The KITAS card and blue book allow you to live in Indonesia for one year and may be renewed annually, up to two extensions without having to leave the country.
See the sample letter - Request for a new KITAS and POA
Do-it-yourself guide for KITAS renewal for children
Permanent Stay Visa (KITAP)
A permanent stay visa (Kartu Izin Tinggal Tetap, KITAP) is only issued to long-term foreign residents of Indonesia who have had five consecutive years residence on a KITAS status. The predecessor to the KITAP was the KIM/T. Only directors in companies can be issued a KITAP, after holding a KITAS with a director position for a minimum of 5 consistent years.
If you think you may qualify or be interested in a KITAP status someday … be sure to save ALL the documents you receive from the immigration office throughout the years. They are used in the application for the KITAP to prove long-term residence. Don’t expect that the immigration department is going to be able to “pull up your file”!
See article Overseas investors may get permanent residency
Service Visa (DINAS)
Service Visas are given to foreign citizens bearing service passports, on assignment to Indonesia for non-diplomatic purposes. They are working in Indonesia under official government entities such as UN bodies, aid organizations, etc.
Tourist Visa
Tourist visas are only intended for tourists. Citizens from only 48 countries have visa-free privileges to enter Indonesia. Check with the Indonesian Embassy or Consulate in your home country to see if you qualify for visa-free tourist entry into Indonesia.
Citizens of other countries must request a tourist visa from an Indonesian consular office abroad, or request a 30-day visa upon arrival at the airport. Be sure to ask the Consular office if your tourist status could be extended after your arrival in Indonesia. Most nationals can only receive a 60-day visa on arrival.
You can not extend a tourist visa inside Indonesia, you must leave the country and re-enter on a new tourist visa. If you do this continuously (over a 6-12 month period), the immigration officers will undoubtedly ask why you are coming back again and again. It’s best to say you are visiting different parts of Indonesia on each trip, not admitting that you’re spending all of your time in one place (even if you are).
Overstaying your Visa
Overstaying a tourist visa (or any visa) is a serious offense in Indonesia. You will be blacklisted (can not enter Indonesia again for a year or more) and fined $20-30/day for every day you overstayed your visa and then deported once you have paid the fine. The maximum fine for overstaying a visa (more than 60 days) is Rp 25 million and 5 years in jail. You will be kept at the immigration quarantine (not a pleasant place!) until you have paid the fee and/or the decision has been made to deport you. Please take this seriously as this is not one of those problems that you can easily bribe your way out of.
If you inadvertently overstay … go immediately to the immigration office once you realize it and explain the circumstances. Delaying the report will only make the situation worse. There are only a few ‘legitimate’ reasons for overstay … the main one being that you were ill and in the hospital or unable to travel. Once you realize you will not be able to leave before your visa expires, ask a friend to officially report your illness in writing to the local immigration office so that you officially acknowledge that you have overstayed your legal stay limit. This will lessen the penalties. Don’t wait until the immigration catches you!
For more advice on this subject in a recent Expat Forum thread
Social/Cultural Visit Visa
Persons coming to Indonesia for short term stays, not as tourists and not for business, should apply for a Social/Cultural Visit Visa (Visa Kunjungan Sosial Budaya) at an Indonesian consular office overseas. A letter from a sponsor in Indonesia is required to issue the visa. This visa status is used by persons coming to study, for research or to visit family members (for example, expat college age children who want to stay longer than a tourist visa would allow).
The maximum stay without going out of the country for the social/culture visa holder is 180 days. The initial visa is issued for a 60-day stay and can be extended in Indonesian in the Immigration office for one month for each extension (four times). The extension must be done at least 7 days before expiration, and require filling out several documents each time, supplying photographs, and paying a fee of approximately Rp 200,000 each time. It is a nuisance, but much cheaper than flying to Singapore every two months for a visa renewal, which you would have to do if you entered on a tourist or business visa. For the last two extensions (in the 180 days), they must be done at the Department of Justice (Kehakiman).
Changes to the regulations in 2001 now necessitate a 3-day processing for these visas in Singapore, so be sure to allow the time. There are reports that some ‘facilitating agencies’ can in fact still process visas in one working day, and that the staff in the Consular section at the Singapore embassy can refer you to these companies. Of course, the fees are significantly higher than the usual method.
Don’t forget also to get a STMD (Surat Tanda Melapor Diri) if you’re planning to be here for the full 180 days. The STMD is a resort police report acknowledging your residence, which is issued by the resort police office nearest your residence. The information required is mostly from your passport and includes arrival date, departure date, etc. Their is no fee, but a small tip may help expedite the process.
After the six months has past, you have to leave the country, obtain a new visa, and the same procedure starts again. The longer you stay the more difficult it can become to have your visa extended as immigration officials may become increasingly suspicious about your activities in Indonesia. They may refuse to accept your sponsor and may ask you to leave the country almost immediatly (perhaps granting you one additional extension only). A social-visit visa is not the best option for a longer term stay, but apart from the KITAS/KITAP, there is no other option.
Sample Letter to request a SOSBUD Visa (for expat spouse of an Indonesian)
Sample Letter to ask for an extension to a SOSBUD Visa
Business Visa
In the past, all persons coming to Indonesia for business purposes were required to obtain a business visa. These requirements have been changed for citizens of certain countries, so it would be best to check with the Indonesian consular office nearest you to see if you need a visa for a business trip.
A business visa does not allow a foreigner to work or be gainfully employed in Indonesia, but only to conduct business negotiations. If you plan to work in Indonesia for a period of time, you must have a KITAS.
A single entry business visa can be extended two times after a one-month stay (one month for each extension). If you have a multiple entry business visa, after a 60-day stay the visa can be extended four times (one month for each extension). You can enter Indonesia as many times as you want in a year on the multiple entry business visa, as long as you don’t stay more than 60 days on each visit.
If you enter on a multiple-entry business visa, you are not required to pay the Rp 1 million fiscal tax upon departure, nor are you required to get an exit permit each time you leave.
Please be aware, however, that there may be Indonesian income tax obligations if you are in Indonesia on a business visa for more than 6 months in one year.
If you plan to temporarily work in Indonesia for a few months, you must apply for a temporary working visa index 457. Your sponsoring/employing company can apply for it at the Indonesian Immigration office in Jakarta. Upon entry into Indonesia with a temporary working visa index 457, you will get a 60-day visa stamped in your passport at the Indonesian Immigration airport. Within a few days after your arrival, you will have to apply for a temporary working permit at the Manpower Department, but you must first pay the DPKK fee or Skill and Development Fund fee of USD200 to cover your 60 day working period (USD100/month).
Repeated Short-term Visas Necessitate Leaving the Country to get a New Visa
Choosing (okay it’s no one’s first choice) to come to Indonesia for short periods on a Tourist or Business visa, and then going to Australia or Singapore to renew your visa … is quite common. The Indonesian government does not approve of people working on these visas, yet they continue to grant them to people who repeatedly come back to Indonesia after a short trip outside the country.
Feedback from some visitors to this site that have been in this situation:
“According to Indonesian consular officials, it’s perfectly legal to come to Indonesia on a 60-day tourist visa, leave before the end of the sixty days, flying out of Indonesia, then returning on a new 60-day tourist visa. There is no need to pay bribes or any other fees upon arrival in Indonesia.”
“Some immigration officers may suspect that you are working in Indonesia without a permit. They just wonder how you finance your living costs (extended holidays) after having returned for the x-th time to Indonesia. That’s why they might ask you some questions. Some officers might go further and try to put you in an embarrassing situation in order to extract bribes from you, or simply asking for some money. It’s a psychological game. There is no general answer on how to deal with each kind of such situations. The best results come from staying polite and taking in easy.”
“Get a picture of an Indonesia woman with a couple of kids sitting with her. Then pull it out and tell them you are married and have an Indonesian family, used to work for me everytime, No bribes needed.”
Retirement Visa
Overstaying/Expired Visas
Sometimes it happens, you just forget to renew your visa. If this should ever happen to you … high tail it down to Immigration as soon as you discover the expiration! They will charge you the quivalent of US$20 per day for every day you overstay your expired visa. (according to P.P. R.I. no.: 26 - tahun 1999)
They will ask you for your reasons … “I forgot” often works! If not, domestic travel, family problems, etc. are common “reasons.”
Other Important Documents
Single or Multiple Exit/Re-entry Permit
Whenever a foreigner holding a KITAS or KITAP wants to leave Indonesia for a short period, they are required to apply for a exit/re-entry permit from the immigration office. The application takes one day and requires a letter from your sponsoring organization saying that it is okay for you to leave the country. The permit is stamped into your passport.
It is advisable to always have a valid multiple re-entry permit stamped in your passport just in case of the need for an emergency departure, such as illness in a family member back home or a medical emergency for a member of your family in Jakarta or the need to escape an situation of unrest in Indonesia.
A single exit/re-entry permit is just that … you can only leave and reenter the country one time during the duration of the permit. This is all you get if your KITAS will expire within a three-month period.
A multiple exit/re-entry permit allows you to leave and reenter Indonesia as many times as needed during the validity of the permit (usually six months). If the permit expires and you are out of the country, you will have to go to an Indonesian embassy to apply for a new visa all over again (not another permit). This is NOT advisable! A multiple Exit Re-entry Permit is issued only if your KITAS is valid for more than 6 months.
Until just a few years ago, even Indonesians had to have an exit permit to leave Indonesia. Now the exit permits are only required of foreigners.
Sample Letter to request an Multiple Exit-Reentry Permit
Foreigners Tax
The Foreigner’s Tax (Pajak Bangsa Asing) was collected for many years by local municipal governments to offset the cost of services provided by the city to foreigners. This tax was abolished in line with the IMF economic recovery plan in 1998.
Registering the Birth of a Child
For foreigners who give birth in Indonesia, it will be necessary to get a local birth certificate before a foreign passport can be issued for your baby. Then, you will need to apply for a limited stay permit (KITAS visa) for your baby, which will follow the visa of the working spouse. For more information.
Skill & Development Fund or DPKK Fee
Employers of foreigners are charged $100/month per expat employee to offset the costs of training of Indonesian nationals. This tax is administered through the Department of Manpower and is paid by the employer to the government.
Work permits are approved only after proof of payment of the full Skill & Development Fund (DPKK) fee to the BNI '46 bank for one year in advance, USD 1,200. This fee is due again at visa renewal time.
Pajak Fiskal - Fiscal Tax
Foreigners holding KITAS, KITAP or business visas who stay in Indonesia for more than 90 days must pay a fiscal tax (fiskal) every time they leave Indonesia. This Rp 1 million fee is payable in cash at the airport upon departure, for each member of your family. The tax was instituted in the early '90s and was Rp 250,000 up until February 1998, when it was raised to Rp 1 million. This tax is also paid by all Indonesian citizens when they depart Indonesia.
There a few exceptions - for Indonesians who reside overseas … when they come back to Indonesia for a visit they are exempt from fiskal tax upon departure up to 4 times a year; diplomats (foreign and Indonesian nationals), those seeking medical treatment abroad, Indonesian nationals on government-sponsored education programs, and children under the age of 12.
Fiskal tax is also due and payable on your final departure from Indonesia when you leave with an Exit-Only Permit (EOP) - instead of the usual exit-re-entry permit.
Save your fiskal tax receipts and give them to your accountant when preparing your Indonesian Individual tax return. The fiskal tax is actually a ‘pre-payment’ of income tax due, and as such you will get credit against taxes due for any fiskal tax paid during the fiscal year.
In October 1999, the government instituted a fiscal-free exit for children under the age of 12. These children can leave the country without having to pay the customary Rp 1,000,000 fiscal tax. At the airport, there is a tax-free counter (turn left from the incoming door - at the far end against the wall) where you have to file for the exemption. This is at the opposite end of the hall from where you pay the fiskal tax. You fill out a one-page form giving details on child’s name, address, passport number, etc. To prevent corruption/bribery at the tax-free counter … the official will ask for proof (that you can leave behind) that indicates that the child is truly under 12. Best to bring a copy of the child’s KITAS or passport … showing the birth date. They will want you to give them the photocopy- so bring one with you!
The exceptions to the Rp 1 million fiskal payment are … Medan to Penang, by sea OR air - no fiskal. Medan to Langkawi - no fiscal. Batam to Singapore - Rp 500,000 fiskal, if you leave by ferry. You can cut your fiskal costs, (plus save quite a bit on the airfare) to Singapore by flying Jakarta-Batam (flights within a country are always much cheaper than those to a different country) and take the S$30 (return) 30 minute Batam-Singapore ferry. Save on the airfare and the fiskal is only Rp 500,000.
For a complete explanation of Fiscal Tax (in Bahasa Indonesia) see: http://www.pajak.go.id/index.asp?pjk=56&idnews=273
SKLD - Police Book
Expatriates holding a KITAS card must register with the National Police within 30 days of issuance of their Stay Permit. The Police Department (Direktorat Intelpam Sub Direktorat Pengawasan Orang Asing) will issue a Certificate of Police Registration (SKLD), which was previously in the form of a book and more recently a card.
This is an important document and you must keep this book or card, or a photocopy, with you at all times.
The STM is a resort police report acknowledging your residence, which is issued by the resort police office nearest your residence. This document may be required before the issuance of the SKLD. Be sure that you have reported your residence to the local Police Precinct (Polsek) office as well.
The Foreigners’ Surveillance (Pengawasan Orang Asing - POA) office is located at the Police Department at Jl. Trunojoyo No. 3, South Jakarta, Tel. (62-21) 721-8037.
To apply for a Certificate of Police Registration, you must provide the Police Department with photocopies of Passport, KITAS card, Blue Book, Certificate of Place of Residence (SKTT) as well as four 4 x 6 cm and two 2 x 3 cm passport photos with red background.
See the sample Request for a new SKLD - Surat Keterangan Lapor Diri
Travel Permit (SKJ/Surat Jalan)
Your company may recommend that you obtain a three-month travel permit, if traveling to other parts of the country, especially outlying areas.
Report to your local RT
Although there is no document required, once you have established yourself in your place of residence you must report your presence to the local Neighborhood Head, the Rukun Tetangga; RT (pronounced err-tay). You will undoubtedly have contact with him in the future regarding various community matters, such as garbage collection and security, so it is important that he knows you have moved into the community.
You should keep copies of all your relevant immigration documents at your home (even though some originals may be kept at your office), just incase you are caught in an occasional ‘sweeping’ check of expat documents. These are relatively routine operations that are conducted periodically and are not necessarily an effort to harass or otherwise inconvenience the foreign community. They are usually checking for people who are here illegally. If you are here legally and your papers are complete and up-to-date, you have nothing to fear.
Do be careful, however, about bogus officials wanting to check your documents. You should always ask for a ‘surat tugas’ which is the letter from their office detailing what they are allowed to do in the field. If they don’t have a surat tugas … it would be wise to not show them anything! Ask them to return once they have the surat tugas. Or, refer them to the working spouse’s office for any further needed information on documentation.
And by no means pay any bribes to these officials. It would only ensure their repeated return to your place of residence, or encourage them to prey on other unsuspecting foreigners. Again, if you are here legally and have the documents to prove it … there is nothing to fear. If you are approached or threatened by suspicious persons try to get their names, affiliations and contact numbers.
Expat Registration
In July 2001, the Indonesian government announced a new regulation wherein all expatriates resident in Indonesia must register with the Immigration Department for an Expatriate Registration number. This is billed as a routine registration of all foreigners living in Indonesia. The last time this registration was held was in 1986, though an immigration official told us that there is a regulation that says it must be done every five years. When asked why we need to register when we already have a visa … the immigration official said that “sometimes foreigners go home and don’t tell us … so this is the only way we can know how many foreigners really live in Indonesia.” He stipulated that the information went to the central immigration office (kantor pusat).
The registration must be done between August 10, 2001 and October 10, 2001. Take your original passport, KITAS/KITAP, Buku Mutasi and two 3 X 4 cm photos to the immigration office that issued your visa … and fill out their form in duplicate. No need to bring photocopies of anything - just the originals. The whole procedure takes about 15 minutes and is free. For more information
You may get a letter from your local kecamatan (district office) or RT (neighborhood chief) asking you to register … this is for the same thing as the immigration’s expat registration.
SKPPS & SKTT Population Documents
Foreign Individuals who have obtained a work permit and a KITAS are considered
residents, just as citizens are. As such, they must register with the local municipality’s
population office (Kantor Catatan Sipil - or Civil Registry) to obtain a Certificate of Registration for Temporary Resident (SKPPS).
SKTT - Surat Keterangan Tempat Tinggal A Certificate of Place of Residence must be obtained from the Sub-district Office (Kantor Kelurahan) in your area. This certificate is necessary in order to register with the Police Department to obtain the Certificate of Police Registration (SKLD).
SKPRK - Surat Keterangan Penelitian Registrasi Kependudukan
SKPPS - Surat Keterangan Pendaftaran Penduduk Sementara (Certificate of Registration for Temporary Resident)
Drivers License and Vehicle Registration
Please refer to Making a Driver’s License for information on these documents.
TV Tax
Every television owner in Indonesia is required to pay a monthly TV tax. The tax collector will come to your home and should have some kind of identification card authorizing him to collect the fee. The fee is based on the size of your TV and is minimal. This tax is meant to cover the operating costs of the national television station, TVRI, since it does not have advertising revenue. A small booklet will be issued to you after payment of the tax, and tax stamps will be put in the book depending on your payment.
Dog Tax
There used to be a dog tax for many years, but our understanding is that it has been abolished in the new economic reforms.
Final Departure or EPO (Exit Permit Only)
When you are reading to leave Indonesia for good you will need to turn in your KITAS, Buku Mutasi (blue book) and Police Book and obtain an ‘exit only’ permit from the immigration office. After getting the EPO stamped on your passport, a copy of the stamp is needed to apply for cancellation on your SKPPS, SKLD, Work Permit. You must turn in the original documents to each department who issued the permits.
Agents/Biro Jasa
There are a plethora of agents which can assist you in obtaining your documentation. They range from scam artists to small time operators who have a cousin who works for immigration to legitimate businesses. Be extremely wary of the claims of an agent who doesn’t come highly recommended from friends or colleagues. Look at the classified listings in the Jakarta Post for names of agents. Tell them you are shopping around to compare prices and that should bring their prices way down.
The danger is not only that the agent will charge you an excessive amount for his assistance, but that he will complete the documentation incorrectly. This could, needless to say, cause you numerous difficulties in the future. The best bet is to use an agent that has given good service at reasonable rates to your friends and colleagues. Remember, something that sounds too good to be true is usually just that.
A new class of professional Document Services has arisen in recent years which gives an entirely different class of service that the average calo; or broker. Again, let the experience of others be your guide to a wise choice.
For information on visas and documentation required for them, call the South Jakarta Immigration office at 021-522-4658 ext 2203 or 2200.
Ik ben zelf woonachtig in Indonesie en ondervind altijd problemen met het verlengen van mijn visa (B-421 Social Budaya). Van een simpel iets wordt iets moeilijk gemaakt. Regels vwb de visa en de daarvoor geldende bepalingen worden vaak niet gevolgd door de ambtenaren van Kanim (Kantor Imigrasi) > elke grote stad heeft wel een Kanim<
Er wordt een beleid gevoerd van: klo kitong bisa tipu2/main2 orang bule itu, bisa dapat uang…(oftewel: als we die blanke even een poot kunnen draaien dan krijgen wij ons extra geld…>uang korrupsi).
Niet alle Kanim’s in Indonesie zijn zo, echter weet ik dat veel Kanim’s juist zo handelen omdat men toch denkt dat kan die rijke Westerling toch wel missen, en weet die veel…
Wees erop beducht dat je ook een pajak moet betalen als je hier komt, is naar mijn informatie Rp 5.000.000>Euro 500 en dat zal dan pp zijn. Maar dat is ook weer afhankelijk onder welke visa omstandigheden je komt. Maar goed…hoe dan ook je zal toch altijd veel geduld moeten opbrengen in deze stroef lopende malle-molen burocratie en er (SMEER) geld voor over willen hebben om de mensen van Kanim te vriend te houden
Succes met al je voorbereidingen!
Salam Hormat dari Jayapura
40% van de Indonesiers leeft onder de armoedegrens van 2 US$ per dag, iedereen is desperaat op zoek naar geld om te kunnen overleven. Het gevolg is dat rippen, en de boel tillen of flessen aan de orde van de dag zijn (tante 10%) < corruptie>. Leuke sport om te onderzoeken hoe slim je ben om dit te ontlopen. Ik geniet er altijd met volle teugen van, omdat zij door die mentaliteit ook zelf makkelijk het slachtoffer kunnen worden en heb je weer een goeie deal. Hier neemt men wat daar laat men wat, geven en nemen, en wat zou men zeuren met een pak euri op zak die 12.000 Rp per stuk waard zijn.
Vanua,
Wat bedoelt U met het woord “rippen” ?
Arturo,
Rippen…gewoon een woord dat je kunt zien als de boel flessen, iemand voor de gek houden. Geld aftroggelen van een niets wetende turis yang datang ke Indonesia dan tidak tahu apa2. Of te wel corruptie, di sini dong bilang: main2 supa bisa mendapat uang roko…
Kan iemand mij informatie geven waar ik een en ander kan vinden met betrekking tot het werken in Indonesia of Singapore. Liefst bij een Europees bedrijf. Ik wil graag over 5 jaar voorgoed gaan wonen. Ik heb daar familie en relaties en ik studeer de taal. 
[email=janbrusket@yahoo.com]janbrusket@yahoo.com
Ik heb net als jij ook relaties, in Indonesie (Papua). Vrouw woont er, verder veel familie; roots liggen op Papua.
Verder woon ik er en ondanks dat ik een aardig arsenaal aan invloedrijke personen ken die mijn verblijf mbt visa procedure ed zeker hebben vermakkelijkt struikel ik bijna elke dag over de dagelijkse beslommeringen/mentaliteit die voor de Indonesier zo gewoon zijn maar voor die orang bule dengan dia punya rupa Barat is het een grote frustatie tot en met.
Ik had veel gedachten over (Indonesie) Papua in het algemeen maar je kan eigelijk wel zeggen dat wanneer de Indonesier je blanke kop ziet dan ziet deze cijfertjes…
Een pak Euri is hier toch alweer bijna Rp13.000 waardt. Ik ben een Nederlandse Papua jongere geboren en opgegroeid in Nederland, ouders zijn Papua maar zijn met een Nederlands paspoort geboren in de Nederlandse tijd toen het nog Nederlands Nieuw Guinea was, hierdoor heb ik een lekker chocolade kleurtje wat in Indonesie in je voordeel werkt. Ik spreek vloeiend Bahasa Indonesia, kan een woordje meepraten in diverse lokale talen en voel me aardig thuis in deze samenleving wil je echt opgaan in de gemeenschap, en leven met een rupa orang Barat dan kan het eea tegen je werken<tante 10% leeft hier> Vaak zijn het die expats die hier komen die er met hun eigen manier van leven er een mooi beeld van geven hoe het leven is daar in het verre buitenland: een mooi huis in een buitenwijk met een dienstmeisje, kindlief gaat naar een Nederlandse school of een Int. school en op 30 april een oranje borrel op de Ambassade…getver ben blij dat ik geen expat ben.
Leven hier is niet bepaald makkelijk, je hebt een hoop verwachtingen in Nederland van hoe je gaat leven. Had ik ook, veel is mooi, maar ook veel is niet of minder mooi. Ach, luister niet naar mij ik woon nog niet zo lang in Indonesie pas 2 jaar.
Suc 6,
vanua
De kunst met Indonesiers om te gaan berust in wezen op de handigheid een maaltijd aan te nemen, op te eten, terwijl je geen vertrouwen hebt in de keuken waar ze uit afkomstig is. Wanneer je maar met een paardenhonger aan tafel komt, verloopt alles zonder problemen, maar je hebt hem niet, deze paardenhonger, als je hem nodig hebt! Ach hoe zwaar zijn deze medemensen te verteren! Eerste principe: als bij een ongeluk je moed inzetten, dapper toetasten, jezelf daarbij bewonderen, je weerzin tussen je tanden klemmen, je walging doorslikken. Tweede principe: dit tropische medemens ‘verbeteren’, bijvoorbeeld door een lofprijzing, zodat hij zijn geluk met zichzelf begint uit te zweten; ofwel een tipje van zijn goede of ‘interessante’ eigenschappen beetpakken en eraan trekken, tot je de hele deugd eruit hebt en dit medemens in de plooien daarvan kunt onderstoppen. Derde principe: zelfhypnotisering, de persoon fixeren als een glazen bol, tot je ophoudt er lust of onlust bij te voelen: een huismiddel uit huwelijk en vriendschap, rijkelijk beproefd, als geprezen, maar wetenschappelijk nog niet geformuleerd. De populaire naam is: geduld…
De kunst met Indonesiers om te gaan berust in wezen op de handigheid een maaltijd aan te nemen, op te eten, terwijl je geen vertrouwen hebt in de keuken waar ze uit afkomstig is. Wanneer je maar met een paardenhonger aan tafel komt, verloopt alles zonder problemen, maar je hebt hem niet, deze paardenhonger, als je hem nodig hebt! Ach hoe zwaar zijn deze medemensen te verteren! Eerste principe: als bij een ongeluk je moed inzetten, dapper toetasten, jezelf daarbij bewonderen, je weerzin tussen je tanden klemmen, je walging doorslikken. Tweede principe: dit tropische medemens ‘verbeteren’, bijvoorbeeld door een lofprijzing, zodat hij zijn geluk met zichzelf begint uit te zweten; ofwel een tipje van zijn goede of ‘interessante’ eigenschappen beetpakken en eraan trekken, tot je de hele deugd eruit hebt en dit medemens in de plooien daarvan kunt onderstoppen. Derde principe: zelfhypnotisering, de persoon fixeren als een glazen bol, tot je ophoudt er lust of onlust bij te voelen: een huismiddel uit huwelijk en vriendschap, rijkelijk beproefd, als geprezen, maar wetenschappelijk nog niet geformuleerd. De populaire naam is: geduld…
Toen ik 7jaar geleden voor het eerst in Indonesie kwam, het grootste moslimland ter wereld, was ik erg verbaasd over de liberale manier van het belijden van de Islam door de gemiddelde Indonesier: alcohol is verboden, maar als het gezellig is drinken de Indonesiers best een biertje mee,prachtige moslimmeiden in strakke kleding, de religieuze tolerantie van de gewone man in de straat… In welk ander moslimland ter wereld vind je dat??
De manier van geloven van deze Indonesier, oprecht geloven in een hogere macht en je daaraan volledig over kunnen geven, zonder je veel aan te trekken van die flauwekulregeltjes die schriftgeleerden of imams hebben opgesteld, heeft altijd erg veel indruk op me gemaakt. Daar zouden ze in Maleisie, Saoudi-Arabie en al die andere verrotte samenlevingen nog veel van kunnen leren.
Echter, ik heb het idee dat fundamentalistische idioten steeds meer macht krijgen in Indonesie. In Aceh zijn we ondertussen terug in de middeleeuwen met het afhakken van handen, en het openbaar zweepslagen geven aan personen die illegaal gokken. Op tolerantie voor mensen met een ander geloof hoef je daar niet meer te rekenen. Ook in Zuid-Sulawesi wordt aan de invoering van de Sharia gewerkt. Overal duiken Sharia-banken op, waarbij geld op “Islamitisch verantwoorde manier” wordt belegd. Het aantal opgespijkerde groene bordjes met “pondok pesantren” (waarvan een aantal gewoon sekolah terroris zijn) op de route Yogya - Semarang is al lang niet meer op 2 handen te tellen. En last but not least: steeds meer vrouwen die een steeds langere hoofddoek gebruiken, toen ik laatst in Yogyakarta was zag ik zelfs een paar van die “zwarte brievenbussen” lopen: vrouwen met een niqaab.
Waar gaat dit naar toe met Indonesie? Worden over 50 jaar alle Christenen en Hindu’s weggepest, moet iedere vrouw gesluierd rondlopen, wordt vrouwen geslagen en verkracht door gefrustreerde mannen zoals in al die samenlevingen in het Midden-Oosten gebeurt? En kunnen we dan vaarwel zeggen tegen het lieflijke Indonesie, de flirtende en lachende mannen, de prachtige glimlach van de Indonesische vrouw, deze prachtige samenleving die er nu nog wel is in Indonesie?
Ik houd mijn hart vast…
in het algemeen zijn indo’s mensen met een behoorlijke gebruiksaanwijzing plus een flinke dosis mystiek…
Indonesia needs 15 years to be corruption-free
http://news.indahnesia.com/images/spacer_black.png
[RIGHT] [/RIGHT]
Jakarta Post 21 nov
PUSAN (SOUTH KOREA), 21 November 2005 - President Susilo Bambang Yudhoyono said Indonesia needed at least 15 years to create a public life which is really free from corruptive practices. The president made the remark in a meeting with 500 Indonesian nationals at the auditorium of the Indonesian embassy in Busan, South Korea, on Sunday.
The meeting was also attended by Foreign Minister Hassan Wirajuda, Trade Minister Mari Pangestu, Economic Affairs Coordinating Minister Aburizal Bakrie, Chairman of the Chamber of Commerce and Industry (Kadin) and Indonesian Ambassador to South Korea Jacob Lumban Tobing.
At present, the government was really serious in combating corruptive practices and many high ranking officials such as governor, district heads and mayors as well as legislators who are also investigated following their alleged involvement in corruption. “Even it is a preliminary step, the eradication of corruption has actually a fruitful result and 78 percent of those suspected to be involved in corruption cases have been probed,” the heade of state said.
The president took Hong Kong as an example for that country`s success in combating corruption in 12 years. “I will send a team to Hong Kong to learn the way they eradicated the corruption,” he said. At the beginning the president explained his activity in participating the APEC Summit which was regarded as a crucial forum to arrive at the joint declaration, namely creating prosperous people in Asia Pacific region through trade liberalization and investment.
Dat lukt ze binnen 15 jaar nog niet eens vermoed ik; daarvoor zit de corruptie te diepgeworteld.
Hmmm, voor dat corruptie hier weg is ben je 3/4 generatie’s verder…
news/GENERAL
Indonesia rated Asia’s most corrupt
http://news.indahnesia.com/images/spacer_black.png
[RIGHT]Posted 06 December 2005 @ 07:09
Updated 06 December 2005 @ 07:11
[/RIGHT]
JAKARTA, 06 December 2005 - Indonesia is still ranked as the most corrupt country in Asia, local sources quoted a recent survey of the Political and Economic Risk Consultancy Ltd (PERC) as saying. According to the survey, carried out with 96 Asian businessmen, Indonesia was given with 9.44 points in the ranking, scaled from 0 - 10 with the more points a country gets, the more corrupt it is.
Singapore’s grade was an almost pristine 0.89, followed by Hong Kong (China) at 1.22, and Japan, the Republic of Korea, Malaysia, Taiwan, Thailand, China, India, Philippines and Viet Nam. Corruption is the biggest obstacle for foreign investment flowing into Indonesia, said the PERC. In previous years, Indonesia was also considered as the most corrupt country in Asia by the PERC.
Massage oftewel pijit, ook al zo een Indonesisch tijdverdrijf. Wordt te pas en te onpas aangeboden. Er zijn inderdaad heel goede masseurs hier, die wonderen kunnen verrichten. Ik denk dat dat evengoed het geval is met Westerse fysiotherapeuten. Het is ook erg lekker als je doodmoe van een lange reis eindelijk gebroken thuiskomt je door een paar kleine sterke vrouwenhandjes gemasseerd wordt, daar knapt een man van op. Maar in het algemeen is het weer 1 van de manieren om op een gemakkelijke manier aan geld te komen. Ik stierf eens van de pijn in mijn gewrichten, reuma of zoiets weet ik veel. Kwam er iemand met een weegschaaltje en een bloeddrukmeter langs die zei dat ie ook wel kon pijitten, zeg ik ja. Jezus wat deed dat zeer en de pijnen nog erger. Kwamen achteraf gezien gewoon door het koude bergklimaat. Ik kan me ook nog eens een massage in Pagandaran herinneren toen ik nog wat zand aan het lijf had van het strand, alsof er een schuurschijf bezig was. En dan natuurlijk al die “dames” die message aanbieden.
Ik reis veel en verblijf daarom vaak in allerlei hotels, ja dan komt er wel eens (meer dan) een dame aan de deur die message aanbiedt, zeg je ja dan wordt er meteen gevraagd “yang biasa ato message asmara?” Aan mijn lijf geen message please. Overigens in het algemeen zijn panti pijit gewoon hoerenkasten, zoals in NL de massagehuizen.
:INDONESIA
De enigen die hier redelijk kunnen overleven zijn degenen die met een uitkering hier leven en niet aan de dag van morgen hoeven te denken.
Van hen hoor je ook weinig commentaar op het leven in Indonsia want zij worden niet dagelijks in hun werk gefrustreerd.
Maar als je hier (zonder tewerkstelling uit buitenland; en dan nog…) zelf iets wil opbouwen… Wacht maar af; de aasgieren staan klaar!
Ik heb Nederlanders zien vertrekken die een goede baan hadden of een floriserend bedrijf; gewoon omdat het leven hen zuur werd gemaakt door allerlei instanties, omgeving, etc.
Je hoort er toch nooit bij; schep je geen illusie. Zolang er geld in de dompet zit, kan je de illusie ophouden dat je “vrienden” hebt onder de lokale bevolking (inclusief die schoonfamilies die altijd glimlachen; echter zolang het geld binnenkomt). Maar kom je zonder te zitten…
Je kunt dan ook stellen dat zijn er 3 soorten expats zijn .(buiten de Corps Diplomatique)
In het kort zal ik de nummers 1 t/m 3 even toelichten
1.de Lansia , de pensionados
VISA LANSIA (OUDEREN VISUM)
Bedoeld voor mensen ouder als 55 jaar die in Indonesie willen komen wonen. Werken niet toegestaan.
Visa geldig voor steeds één jaar en kan worden verlengd met telkens één jaar, deze verlenging hoeft niet in het buitenland te worden aangevraagd.
Dit visum dient via een departement in Jakarta te worden aangevraagd en de goedkeuring word per telex naar een Indonesische ambassade van U keuze gestuurd.
2.de uitgezonden krachten (hun werkgever staat garant)
De uitgezondenen met betrekkingkjes van 1 t/m 3 a 5 jaar bij bedrijven.
Voorbeeld hiervan: Jan de Hollander die werkt bij ABN AMRO oid, een leuk tijdelijk huis heeft van de zaak, in een buitenwijk van Jakarta , met expatjes in de wijk om zich heen, kinderen op een Int. School, een Indonesische schoonmaak Miep, een aardige auto, een vrouw, en de jaarlijkse kouwe kak op de Ned Ambasade in Jakarta op 30 april (Koninginne Dag).
WORKING VISA
Visum geldig voor steeds één jaar en kan worden verlengd met telkens één jaar, deze verlenging hoeft niet in het buitenland te worden aangevraagd.
Geldig 3 jaar voor personeel of 5 jaar voor eigenaar.
Dit visum alleen is niet voldoende om een zaak te beginnen.
Dit visum dient via een departement in Jakarta te worden aangevraagd en de goedkeuring word per telex naar een Indonesiche ambassade van uw keuze gestuurd.
DAAR KOMT BIJ: DPKK
Skill & Development Fund or DPKK Fee
Employers of foreigners are charged US$100/month per expatriate employee to offset the costs of training of Indonesian nationals.
This tax is administered through the Department of Manpower and is paid by the employer to the government.
Work permits are approved only after proof of payment of the full Skill & Development Fund (DPKK) fee to the BNI '46 bank for one year in advance, US$ 1,200.
3.de vrije jongens.
Volgens mij moet je de vrije jongens ook gaan onderscheiden in 2 groepen :
3a: met voldoende papieren, kennis en netwerk etc .
3b. een groepje die niet alle punten van 3a hebben.
Voor de 3b groep is het logisch dat ze (veel) problemen kunnen ondervinden , en alleen de sterksten kunnen het overleven.Dat is kwestie van knopen tellen , het verschil tussen kosten en baet. Ondernemersrisico heet dat.
Als je in die nummers 1 tot 3 zit heb je altijd de Immigratie Maffia.
Kantor Imigrasi; deze altijd lachende ambtenaren met hun salaris(je) proberen elke orang Barat die voor zijn of haar verblijf zich bij hun meld 10 tot 40% zich toe te rekenen (corruptie geld) als je niet mee gaat wordt je genaaid terwijl ze je lachend toekijken…
Hoeveel mensen zijn er niet die er werkelijk van zijn overtuigd dat ze de weg weten maar in feite de plank mis slaan?
Dat zijn er nogal wat; cursusje gevolgd in NL, Ind(ones)isch vrouwtje, houdt van sate, etc. en dan kan niets meer mis gaan. Er zijn betweters: je hoeft ze niets meer te vertellen, ze weten het allemaal al en kunnen niet mislukken. En dat laatste gebeurt nou juist vaker dan dat slagen. Begrijp me goed, ik zit hier niet voor leedvermaak en - zoals al eerder gezegd - vind het leuk te horen als iemand wel goed boert, maar de realiteit is anders: meer zakken er dan slagen.
Is alleen maar een waarschuwing; weet echt wat je doet; blijf continu bijleren en ga niet aan je eigen arrogantie ten onder.
Als er 1 ding moeilijk ligt in Indonesia dan is het wel de “aturan” de regeltjes, ondanks dat er regels zijn wenst niemand zich daar iets van aan te trekken. Het is voor de instanties zeer moeilijk om orde en netheid in dit land te brengen, eigenlijk onmogelijk om de bevolking enige normale discipline bij te brengen. Een grote bende is wel typerend voor Indonesia.
Vliegen, zodra vanuit de vliegtuigraampjes de boomtoppen en daken van de huizen voorbij komen halen al een stuk of 6 - 8 passagiers hun HP (gsm) tevoorschijn en beginnen te bellen. Meestal rent er meteen een stewardess naar de boordomroepinstallatie om te vertellen dat dit uitdrukkelijk verboden is (perhatian pada penumpang yang terhormat….) want e.e.a kan de navigatiesystemen verstoren, geen Indonesiër die zich daar ook maar een seconde iets van aantrekt. Zodra de wielen van het vliegtuig allemaal op de landingsbaan terecht gekomen zijn beginnen de passagiers al op te staan en aan hun bagage in de bovencompartimenten te trekken, het toestel nog in volle vaart. Al voor het toestel helemaal stilstaat (please remain seated untill the plane comes to a complete standstill…pesawat ini berhenti dengan sempurna) staan bijna alle passagiers met hun overvloedige bagage in de hand in het gangpad te dringen, dat terwijl de deur nog lang niet is geopend. Ik zie dit alleen maar in Indonesia.
Als je met de bus naar buiten de stad witl dan ga je naar de terminal bis (heette v/h stanplats) dan ga je toch niet de terminal binnen, moet je voor betalen, sterft van de copet, moet je nog de juiste bus gaan zoeken, dat betekent lopen, adoh capek, nee je blijft op het punt staan waar de bussen de terminal uitkomen, gezellig met vele anderen, zit misschien een bekende tussen om effies te omong kosongen. De kernet van de bus weet dat daar mensen staan en die roept de bestemming, dus je hoeft niet eens op te letten en je bent in een betere positie om nog iets van de prijs van de kaartjes af te krijgen. Buiten de terminal lijkt het drukker dan binnen.
Zo zijn er 1000’ en voorbeelden.
De weg weten in Indonesia ? Als je de weg aan 4 mensen vraagt wordt je 5 verschillende kanten opgestuurd. Iedereen weet altijd alles, want het staat dom om het niet te weten. Dat geldt vooral voor bepaalde kringen. Er zijn Westerlingen die hier al (te) lang zitten die deze gewoontes graag overnemen, aangepast heet dat, ook proberen zuj er beter van te worden, naar 's lands wijs, te pas en te onpas wordt je door hun van advies gediend. Regels en wetten zijn in Indonesia overal anders, het hangt van de uitvoerende amtenaar af hoe hij de regels interpreteert. Hoe vaak hoor je niet :Iya Pak, aturan begitu disini, als ze geen zin in je hebben, wat vaak voorkomt, capek, malas, lagi kurang enak badan, poeieren ze je af. Het hangt dan van jezelf af, weet je een andere weg of kan je de persoon in kwestie overtuigen. Moet je nog altijd cool blijven. Verder alles wat iets te vertellen heeft zit vol smerige trucjes, ze zijn gek van machtsmisbruik, vooral de lagere echelons ambtenaren die denken dat ze iemand zijn, daar heb je vaak mee te maken. Veel hangt af van je eigen inventiviteit en doorzettingsvermogen, kennis van het bahasa Indonesia…en dan nog. In het hier slagen zit ook een geluksfactor, veel van het geluk dat een mens nodig heeft valt af te dwingen. Het moeilijkste is het hebben van respect voor mensen die totaal geen respect verdienen en om hun grapjes, ten koste van alles en iedereen meelachen
Blijf bijleren en gedraag je niet al te wijs.
Airports worden ook steeds lachwekkender… Lijken steeds meer op een busterminal i.p.v. een airport. Picknickende families die met een aantal Carry’s en Kijangs met een inhoud van minimaal 12 passagiers 1 gemeenschapslid gaan wegbrengen en uitzwaaien. Een bende afval vervolgens van afgekloven ayam en weggegooide nasi (iets anders eet men niet).
Bij het boarden: dringen jongens, wie het eerst binnen is heeft de beste seat. En daarna duurt het nog ongeveer 30 minuten voordat het ongeregelde zooitje een beetje geregeld is en de plane kan vertrekken. Lion Air laat z’n passagiers tegenwoordig al een half uur van tevoren boarden want dat is zeker nodig om al de passagiers op de juiste plek te krijgen. Vorige maand nog meegemaakt dat iemand kwaad werd toen hij werd gesommeeerd zijn plaats aan de rechtmatige passagier af te staan. Hij was toch de eerste op die seat??!!
Indonesie, apart soort manier van leven…