Cambodja.
mei 2013
van Kip naar Riel.
Inmiddels zijn we van kip naar riel gegaan: we zijn in Cambodja aangekomen. 1000 Riel is hier 1 dollar waard. De dollar is hier als vaste munt naast de riel ingevoerd, je kunt er overal mee betalen. Uit de ATM’s zijn alleen dollarbiljetten te halen. Hoe lang deze vaste wisselkoers stand houdt is de vraag: dat gaat goed zolang beide economieën dezelfde ontwikkeling doormaken. En dat is niet zo waarschijnlijk.
In Phnom Penh, Cambodja een detentie- en martelcentrum ten tijde van de Rode Khmer (1975-79) bezocht. Een, zoals met veel overtuigingen is gebeurd, uit de hand gelopen sociaal drama. Het moest een grote sprong voorwaarts worden. Nadat de burgers, vanwege de oorlog, naar de relatief veilige hoofdstad waren gevlucht, werden ze door de overwinnaars, de Rode Kmer naar het platteland verbannen om boer of wegwerker te worden. Dat gold vooral voor Cambodjanen met een opleiding, maar ook voor kinderen, ouderen en gehandicapten. Dat liep gruwelijk uit de hand. Vooral ook omdat niet de ideologie, maar de praktijk moest wijken wanneer de uitkomsten niet klopten met de verwachtingen rond het arbeidersparadijs. Het meest schokkende vind ik nog het feit dat de leiders (Pol Pot en de zijnen) goed en internationaal waren opgeleid, vaak ook docent waren. Blijkbaar beschermt opleiding/wetenschap onvoldoende en verbindt het je niet zondermeer met iets waarin je een moreel kompas kunt vinden.
Gevangen genomen burgers werden tot onwaarschijnlijke bekentenissen gedwongen. In de hoop dat het martelen op zou houden werd alles “bekend”. Ieder slachtoffer werd vooraf gefotografeerd. Bekentenissen werden vastgelegd. Aantallen worden in de miljoenen slachtoffers geschreven. In een documentaire wordt getracht een beul met een slachtoffer in gesprek te brengen. Het blijven twee monologen. De beul blijft in zijn rechtvaardiging hangen, het slachtoffer probeert zich van het ongelooflijke te overtuigen. Hij zoekt bevestiging voor wat hij gezien en ervaren heeft. Halverwege de documentaire komt de suppoost binnen. Hij zet de dvd uit en deelt mee dat de kijktijd voorbij is. Er kan opnieuw gekeken kan worden over drie uur. Dat staat zo op het bord aan de ingang. De zaal is redelijk gevuld en kijkt elkaar verbaasd aan. Voor deze suppoost is er door de tijd heen blijkbaar weinig veranderd.
In tegenstelling tot Laos, waar de communistische Pathet Lao aan de macht is, zijn hier in Cambodja vrije verkiezingen. Ondanks de ongekende populariteit van de vorige koning Sihanouk (portretten van hem en zijn vrouw zie je overal hangen, ook bij mensen thuis), met daarnaast een wat minder persoonlijke foto van zijn zoon, de huidige koning, krijgt de communistische Cambodiaanse Volkspartij bij elke verkiezingen meer zetels in het parlement. Nu iets meer dan 50 %. Ze hebben, getuige de vele borden langs de wegen en de kantoortjes die ze overal hebben, een zeer fijnmazig netwerk. Borden van de 2 andere partijen zie je heel weinig. In juli 2013 zijn er weer verkiezingen
Wat je ook veel bij huizen ziet staan zijn een soort miniatuur huisjes, altaartjes. Hierin kan de geest van een overleden familielid verblijven. Wanneer je nog niet aan reïncarnatie toe bent, en nog werk op aarde te doen hebt, vind je hier als overledene een veilige plek. Zo’n huisje voorkomt dat je moet gaan rondzwerven, langs de weg of in een boom moet verblijven. Ze blijven zo bij de familie, die voor ze kan zorgen. Je vindt bij deze altaartjes dan ook borden met eten, wat sigaretten, geld, wat mango’s en vaak ook een kopje koffie. Bij die kopjes koffie ligt dus ook een lepeltje.
Bij de temperatuur hier van pakweg 35-38 graden, met af en toe een verkoelende stortbui, gaat alles steeds langzamer. Het lopen, het eten, zelfs het zitten gaat langzamer. Voordeel is dat je meer in jezelf opneemt: je omgeving, de smaak van het eten, de rust van het moment.
Aan de Mekong in Phnom Penh. Vanaf 18.00 uur is hier overal “Happy Hour”. Prijzen in de bars worden dan gehalveerd. Ook in de gebakszaak waar wij straks naar toe gaan. Dat kan je weer goed maken met deelnemen aan collectieve aerobics op de boulevard. Plezierboten varen voorbij. Jongeren lopen massaal met iphones en zetten zichzelf en elkaar op de foto.
Gezinnen zitten in het gras te picknicken. Het koninklijk paleis is sprookjesachtig verlicht.
Vanavond zijn we er achter gekomen, wat toch die pannen met eieren voorstellen, die bij veel voedselstalletjes op stoom of een laag vuurtje warm worden gehouden: het blijken bevruchte eieren met nog net niet geboren kuikens te zijn. Ze worden leeg geslobberd. Een regionale traktatie.
Morgen vertrekken we naar Siem Raep/Ankhor Wat. We zullen hier het feest van Visakha Puja, bijwonen, de viering van de geboorte, verlichting en het overlijden van Boeddha.