Vijftien jaar na hun gewapende opstand nodigen de Zapatisten in Mexico toeristen uit hun revolutievan dichtbij te bekijken.
‘U bent in het territorium van de Zapatisten. Hier regeert het volk en gehoorzaamt de regering.’ Het bord staat bij de toegang tot Oventic, een verzameling houten huisjes langs een enkele straat, schitterend gelegen tussen de bergen van Chiapas in Zuid-Mexico. De ingang is afgesloten met een metalen hek, waar een jongeman met bivakmuts wacht houdt. ‘Wat komt u hier doen? Wat is uw werk? Hoe lang blijft u hier?’
De jongeman verdwijnt in een van de huisjes, komt een paar minuten later terug en begeleidt me naar een kantoortje, waar twee eveneens gemaskerde mannen mijn paspoort controleren. Welkom in Oventic, een van de honderden dorpjes die in 1994 werden bezet door het Zapatistenleger van Nationale Bevrijding (EZLN).
**Gemoedelijk
** Een bezoek aan de rebellendorpjes is de nieuwste attractie in het onder toeristen toch al populaire gebied. Chiapas trekt door zijn natuurschoon, Mayatempels en het koloniale San Cristóbal de las Casas jaarlijkse honderdduizenden bezoekers. Nu hangen er in de hotels en jeugdherbergen ook borden als ‘Bezoek Oventic en San Adrés, in het hart van Zapatistenland’. De rebellen hebben sinds kort hun dorpen opengesteld voor toeristen. Daartoe werd het zogeheten Comité de Explicación (Uitlegcommissie) opgericht.
Een praatje in het gebouwtje van het Comité de Explicación is verplichte kost in Oventic. Woordvoerder is de gemaskerde René. Hij verontschuldigt zich vriendelijk voor zijn gebrekkige Spaans. Zoals de meeste Zapatisten is hij Tzotzil Maya en is Spaans niet zijn moedertaal.
‘Het is voor ons erg belangrijk onze boodschap ook aan buitenlanders te verkondigen. Iedereen is welkom. Onze gewapende strijd is een politieke strijd geworden, we moeten de wereld laten weten wat we doen.’ Inderdaad is er nergens een wapen te zien in het dorp en is de sfeer uiterst gemoedelijk.
Er volgt een vurig betoog over de campagne van het EZLN. Chiapas is de armste deelstaat van Mexico, waar de indiaanse bevolking al eeuwen in bittere armoede leeft. Op 1 januari 1994 leidde dat tot de Zapatistenopstand. Het EZLN bezette, schijnbaar vanuit het niets, San Cristóbal en honderden dorpjes, onder leiding van de geheimzinnige subcomandanteMarcos. De eisen: autonomie, landhervorming en speciale rechten voor de indianen.
In 1996 volgde een akkoord met de Mexicaanse regering, waarin werd overeengekomen dat de indianen autonomie en speciale rechten zouden krijgen. ‘Daar is echter nog steeds niets van terechtgekomen’, zegt René, ‘dus toen hebben we besloten om het zelf maar te doen. Wij richten scholen op, klinieken, herverdelen het land en zorgen voor échte democratie in Chiapas. Een belangrijk onderdeel van dat proces is het oprichten van caracoles (slakkenhuizen). Dat zijn gemeenschappen die als kenniscentrum en brug dienen tussen onze dorpen. Oventic is de belangrijkste van de caracoles.’
**Op de foto
** Na het gesprek mag er nog een foto van de revolutionair worden gemaakt, waarop de toerist vrij kan rondlopen in het dorp. Een groepje rugzakkers dwaalt tussen de houten huisjes rond. Pedro (24), uit Chili, wilde al heel lang bij de Zapatisten langs: ‘Ik ben docent en wil graag weten hoe ze hun onderwijs organiseren.’ Twee Italiaanse meisjes zijn ‘gewoon benieuwd’ naar de rebellen. ‘Het is weer eens iets anders. En ik wil graag met een Zapatist op de foto!’, zegt een van hen.
**Muurschilderingen
** Helaas, dat mag niet zomaar. Daarvoor moet eerst toestemming worden verkregen van de Junta del Buen Gobierno (Raad van Goed Bestuur), waar een vrolijk indiaanse meisje met bivakmuts een gestempeld formulier overhandigt. ‘Foto’s maken mag alleen van de muurschilderingen. Dorpelingen fotograferen mag niet, en de rebellen zelf ook niet. Welkom!’
Die muurschilderingen trekken de meeste aandacht in Oventic. Vergeleken met de koloniale pracht van San Cristóbal stelt het dorpje weinig voor, maar de Zapatisten hebben hun gebouwtjes opgefleurd met revolutionaire slogans en kleurrijke portretten van Che Guevara en de Mexicaanse revolutionair Emiliano Zapata, aan wie het EZLN zijn naam heeft ontleend. Het bezoek eindigt met de verplichte tocht langs de Revolutionaire Collectieve Winkel, waar EZLN-souvenirs te koop liggen.
Het is de laatste jaren stil rondom het EZLN. Leider Marcos vertoont zich nauwelijks in het openbaar en de beweging is in Mexico uit de kranten verdwenen. Het heeft er dan ook alle schijn van dat de Zapatisten toerisme toestaan om niet in de vergetelheid te raken. Het Mexicaanse leger heeft in de loop der jaren duizenden soldaten in Chiapas gestationeerd en een vergeten rebellenbeweging is gemakkelijker uit te schakelen dan een populaire. Nu het EZLN vijftien jaar bestaat, gaan er echter geruchten dat er weer een gewapende actie aan zit te komen. René wil zich daar uiteraard niet over uitlaten. Met een geheimzinnige glimlach: ‘Maar natuurlijk gaan we het wel vieren!’
Bron; depers.nl