Ik ben in Brussel tijdens de Biënnale Art Nouveau – Art Déco 2013; huizen uit deze kunststromingen worden in de weekenden van oktober opengesteld voor publiek. Ik wil graag mijn ervaring hiermee met jullie delen. Want overal waar ik kijk, zie ik elementen terug uit de natuur. In de trap, in het behang, stoelen, beelden, schilderijen.
Waar Art Nouveau zeer uitbundig is met volop kronkellijnen, is Art Déco dat wat minder. Mijn favoriete kunststromingen en ik laat me helemaal opgaan in alle organische vormen die Brussel me deze dagen te bieden heeft. Ik bezoek drie huizen uit ongeveer vijfhonderd Art Nouveau huizen die tussen 1893 en 1914 in Brussel zijn gebouwd.
Huize Tassel © 2013 Victor Horta/Droits SOFAM - Belgique
**
Victor Horta en Henry van de Velde**
Mijn Nederlandstalige gids laat mijn oren spitsen: hij vertelt uitbundig over de intriges tussen Victor Horta en Henry van de Velde, twee belangrijke namen binnen deze kunststromingen in Brussel. De twee enigszins dominante mannen blijken niet door één deur te kunnen hebben gaan. Waar Victor Horta één van de grondleggers van de stroming was die zich tegen de toenmalige niet te stoppen industrialisering keerde en architect pur sang was, was Henry van de Velde opgeleid als schilder en had geen kaas gegeten van architectuur, maar valt te benoemen als autodidact. Toch hebben ze in het Tasselhuis wel door één deur gemoeten, waar ik me begeef, want Victor Horta wilde graag een behang waar alleen Henry van de Velde aan kon komen. Deze samenwerking is vervloeit tot één en al organische vormen in het Tasselhuis: overal waar ik kijk, zie ik de natuur tot leven komen en word ik ondergedompeld in kronkellijnen en bloemen.
Huize Solvay
Hierna bezoek ik het huis van de Solvay’s, een zeer rijke familie uit die tijd. Victor Horta, afkomstig uit een arm gezin, maar mag zich in zijn hoogtijdagen in rijkere kringen bevinden, is de architect van deze weelde. Ik voel me ondanks de pracht en praal niet zo op mijn gemak: het blijkt dat de Solvay’s vele gasten ontvingen die na overweldigd te zijn door het blinkende goud en het immens grote schilderij van Théo van Rysselberghe, al lopend na de draai op de trap overrompeld werden door het oogcontact met de Solvay’s. Ik voelde me klein worden: de Solvay’s kijken me van bovenaf in hun territorium aan. Ik schud mijn hoofd, want ze staan er natuurlijk niet echt en laat me verder onderdompelen in de rijkdom van de Solvay’s en hun Art Nouveau.
Rebels
Zowel Victor Horta als Henry van de Velde waren enigszins rebels in die tijd, want beiden richten zich tegen de industrialisering en de toenmalige aristocratie. Helemaal mijn ding! Ik ga namelijk ook graag tegen de stroming in. Ik voel het meest voor Henry van de Velde. Deze man groeide op te midden van de bourgeoisie, keerde zich hier tegen af en kwam op voor de gewone man. En daarin vinden wij elkaar. Ik voel tijdens de busrit naar het volgende huis, het huis van Van de Velde die zich uiteraard vanwege de hoeveelheid natuur net buiten Brussel bevindt, een keuzestrijd losbarsten in mezelf, enigszins door de verhalen van onze gids. Vol passie vertelt hij over allerlei anekdotes, de meeste op het conto van Van de Velde. Voor wie kies je, vraagt mijn hart? Victor Horta met al zijn weelde of Henry van de Velde met zijn gebruiksvoorwerpen voor ‘de gewone man’? Maar ik weet het wel. Doe mij maar de man met zijn toegepaste kunst die hij verweeft in gebruiksvoorwerpen van alle dag, zodat kunst ook voor de ‘gewone man’ beschikbaar wordt: Henry van de Velde. Het lijkt erop dat mijn gids ook die voorkeur betreft.
Scheve, abstracte lijnen
Dan kom ik aan bij het huis van de man van mijn keuze: De Bloemenwerf waar Henry van de Velde zes jaar heeft gewoond en zijn atelier heeft gehad. ‘Veel loze ruimte en scheve lijnen’, vertelt mijn gids, ‘geen architecttoneel concept.’ Ik zie het als ik in de kern van het huis sta. Deze kern lijkt op het hart van een bloemetje met daaromheen kamers als bloemblaadjes die het hart sieren. Henry had dit ontworpen waarbij de kern diende als centrum van het familiale leven waarbij alle aangrenzende ‘bloemblaadjes’ hun eigen functie hadden. Terwijl ik vanuit die kern door de ‘bloemblaadjes’ heen de ramen bewonder die op ongelijke lijn zijn geplaatst, verandert de toon in de stem van mijn gids. Waar hij eerder vol lof en met passie over Van der Velde vertelde, lijkt hij nu mee te gaan in de toorn van vele architecten die over Henry’s scheve lijnen vielen en dit zelfs verafschuwden. Even ben ik beduusd. Switcht mijn gids nu van kant? Maar wat kan het ook schelen, bedenk ik, terwijl ik de drie puntdakjes van Henry’s voormalige stulp aanschouw die twee dimensionaal aandoen alsof Henry een schilderij heeft willen neerzetten. Beide heren hebben prachtig bijgedragen aan deze kunststromingen die ik me tot mijn favorieten reken.
Meer informatie?
Bezoek dan deze website: www.voiretdirebruxelles.be
Ga jij komende weekenden deelnemen aan de Biënnale Art Nouveau en Art Déco en de huizen van onder andere Victor Horta en Henry van de Velde bewonderen?
